Bij ons op de Buurtschool in Noordeloos hadden we zo’n tweemaal jaars een brandoefening. Schoolhoofd Schrijver kondigde die exercitie ruim van tevoren aan, geflankeerd door het hoofd van de vrijwillige brandweer. In ons dorpje zaten de school en de kazerne in dezelfde straat; bij brand hadden ze onze lessenaars vanuit de kazerne kunnen natspuiten. ‘Als de bel drie keer luidt’, legde meester Schrijver uit, ‘sta dan op van je schoolbank, laat je spullen liggen en volg de meester of juffrouw twee-aan-twee naar de dichtstbijzijnde nooduitgang.’
Groep 5 tot en met 8, die de twee lokalen boven bezetten, mochten gebruikmaken van de witte spiraaltrap aan de achterzijde van het gebouwtje, anders verboden terrein. De kinderen beneden klommen via een stoel uit het raam. Zulke oefeningen waren prettige doorbrekingen van de dagelijkse sleur van oefeningen in taal en rekenen. Wat dat betreft ben ik het grondig eens met Murakami in Norwegian Wood: school is een oefening in het omgaan met verveling. Vanaf het schoolplein, waar onze onverschroeide koppen na de oefening geteld werden, fantaseerde ik hoe het gebouw zou uitbranden: rook en vlammen uit de ramen, een rode wagen met sirene en zwaaiende lichten, blusmannen in de weer met slangen en ladders, en vooral: nooit meer naar school.
Zo’n oefening is nuttig, laat daar geen twijfel over bestaan. Dat ik eraan moest denken kwam door de documentaire Bulletproof, deze week nog te zien op IDFA. De film begint met een soortgelijke oefening op de Woodridge Middle School in High Ridge, Missouri, maar dan niet voor een brandje, maar voor een schietpartij. Amerika is een gestoord land met meer wapens dan mensen, en ook voor mensen met een twijfelachtige geestelijke gezondheid schijnt het niet moeilijk te zijn een vuurwapen te bemachtigen. Dan kun je als onderwijzend personeel maar beter voorbereid zijn, en daar gaat Bulletproof grotendeels over. Dat levert direct koddige taferelen op. Obese roze mensen in kaki korte broeken en witte sokken in van hun dikke voeten misvormde sportschoenen die doen alsof er een schutter in de school is. Een man speelt dat hij door een kogel geraakt door op de grond te gaan liggen en ‘I am hit!’ te jammeren. Een man met een rode pet bind een touw om de dranger om de deur te vergrendelen. Op de gang schuifelen mannen en vrouwen in gele hesjes met hun handen op hun rug over het glanzende linoleum om de oefening te observeren. Ze dragen vuurwapens in holsters. Om de stupiditeit van dit aspect van de Amerikaanse samenleving aan te tonen is het genoeg om het te laten zien. De stilstaande cameraperspectieven doen denken aan het werk van Ulrich Seidl, met name aan zijn documentaire Safari (een paar jaar terug op IDFA te zien), over dikke witte mensen die in Afrika voor hun vertier bedreigde dieren doodschieten.
Als het allemaal niet zo deprimerend was dan zou je er gewoon even om kunnen lachen en weer verder gaan met je leven. School is geen plaats voor vuurwapens, zou je zeggen, maar op scholen in de VS vinden jaarlijks vele schietpartijen plaats, waar overigens ook al vele films over zijn gemaakt, denk aan Bowling For Columbine, Elephant en We Need To Talk About Kevin. Filmmaker Todd Chandler doet desalniettemin een aardige duit in het zakje. Zo toont hij ons het hoofd beveiliging van Texas City High School, een bonkige kaalkop die een stuk of twintig automatische geweren in de kluis heeft staan en ervan overtuigd is dat er elk moment een schietpartij te gebeuren staat. ‘De dreiging komt van binnenuit’, is zijn motto. De film neemt ons mee naar een beurs waar producten gedemonstreerd worden ter bescherming tegen school shooters: kogelvrije whiteboards, namaakhandgranaten om schutters mee af te leiden, en schoolbanken die als schilden gebruikt kunnen worden. We nemen een kijkje in het atelier van een jonge vrouw die haar masteropleiding afbrak om kogelvrije capuchontruien te gaan maken, en we zien hoe een onzeker ogende schooljuffrouw wapentraining krijgt voor het geval dat. Welkom in Amerika.
Er is veel belachelijks en weerzinwekkends in de Amerikaanse samenleving, en dat basis- en middelbare scholen beveiligd moeten worden als penitentiaire inrichtingen is dat ook. Bulletproof is al met al een zeer interessante documentaire, die medelijden opwekt met Amerikaanse scholieren en hun docenten. Ik prijs me gelukkig met mijn herinneringen aan O.B.S. de Buurtschool in Noordeloos.
Geschreven voor VICE. Bulletproof was te zien op IDFA.