in Taal

De chaos van gas: non-papers en prijsplafonds, ook na het vulseizoen

Als de krantenlezer voor elk bericht over gas een euro zou krijgen, kan hij de kachel deze winter gerust een paar graden hoger zetten. Het jargon staat in dit discours op een middelhoog pitje. Welke opmerkelijke termen borrelen uit de nieuwsstroom op?

Het woord gas werd bedacht door de Vlaamse natuurkundige Jan Bap­tista van Helmont (1579–1644). Hij muntte het drieletterwoord voor wat overblijft nadat een stof door verbranding is ontdaan van zijn vaste lichaam, vandaar dat lang gedacht is dat ‘gas’ van ‘geest’ is afgeleid. In zijn postuum verschenen Ortus Medicinae uit 1648 verheldert Van Helmont echter dat hij het woord heeft afgeleid van het Griekse ‘chaos’.

Om de huidige chaos op de energiemarkt te bestrijden, willen Nederland en Duitsland dat de EU-landen gezamenlijk gas inkopen. Minister Jetten en zijn Duitse evenknie gooiden dat balletje op in de vorm van een non-paper, een tekst die geen officiële status heeft. De inkoop zou centraal geregeld moeten worden via het onlangs opgerichte European Energy Purchase Platform. Eerder werd gesproken over prijsplafonds: een maximumprijs die Europa wil betalen voor de aankoop van met name Russisch gas, en een maximumprijs die burgers en bedrijven betalen voor hun energierekening.

Diverse maatregelen worden genomen om minder afhankelijk te worden van gas. Zo is er een toename van het aantal zonneboilers, heetwaterketels op zonne-energie. Ook schijnt er een stormloop te zijn op warmtepompen, die warmte uit lucht, bodem of grondwater halen, met minimaal elektriciteitsverbruik. Het aanwakkeren van warmteschaamte kan de consument ertoe bewegen de thermostaat wat lager te zetten. Houd vooral de slimme meter in het oog, want zo slim schijnt die niet te zijn: geregeld geeft die hogere standen door dan er werkelijk is verbruikt.

Het verbruik van gas wordt gemeten in kilowattuur (kWh), een eenheid van arbeid. Met 1 kWh kun je een machine met een vermogen van 1 kW een uur lang laten werken. Een kWh is gelijk aan 3.600.000 joule (J). Hoeveelheid gas wordt ook gemeten in kubieke meter (m3). De watt is vernoemd naar de Schotse ingenieur James Watt, de joule naar de Engelse natuurkundige James Prescott Joule. Een natuurkundige met de naam James Cubic Meter heeft waarschijnlijk nooit bestaan.

Door de hoge temperaturen van afgelopen weken is minder gas verbruikt dan verwacht. Daardoor is de inkoopprijs van gas dat een dag later geleverd wordt op de groothandelsmarkt paradoxaal genoeg tot een ‘spotprijs’ gedaald. De gasopslagen, waarin overtollig gas normaliter wordt opgeslagen, zitten al vol, omdat landen hun reserves hebben aangevuld. In voorbereiding op de winter hebben veel landen ook na 30 september nog extra gas opgeslagen, de datum die normaal het einde van het vulseizoen markeert.

De Zwitserse arts en alchemist Paracelsus (1493-1541), een voorbeeld voor Van Helmont, gebruikte ‘chaos’ al voor ‘stoom’, een woord dat alles aanduidde wat walmde, dampte of wasemde. Sinds Van Helmont is er een onderscheid tussen stoom en gas. Hij bedacht ook het zelfstandig naamwoord ‘blas’ voor het lot, dat volgens hem deels door de sterren wordt ‘ingeblazen’. Dat woord bleek vluchtiger dan gas.

Geschreven voor de Volkskrant