Ik heb een jaar lang Industrial Design gestudeerd, en toch ben ik geneigd om een boek als Understanding Design van Kees Dorst in mijn tas te stoppen als ik naar Eindhoven afreis voor de Dutch Design Week 2016. Want wat is dat nou eigenlijk ook alweer, design?
Enerzijds lijkt het simpel: design is het ontwerpen van dingen in onze wereld. De aarde is op een bepaalde, onpraktische manier het universum in geworpen, en ontwerpers maken dat stukje bij beetje ongedaan, om alles wat gerieflijker te maken voor de mens.
Anderzijds lijkt de wereld van design vaak een ontoegankelijke wereld van mensen die zich verschuilen achter dure spullen en moeilijke woorden, mensen die zich willen onderscheiden met hun superieure smaak en intellect.
En designers, zijn dat niet van die vage, raar geklede kunstmensen die bloemen op kopieerapparaten schilderen? Of juist van die hardcore technologen die van een andere planeet lijken te komen?
Op de Graduation Show 2016 van de Design Academy zijn pas afgestudeerde designers een hele Dutch Design Week lang hun afstudeerproject aan het uitleggen aan iedereen, van kritische designlui tot onwetende familieleden. Ik sprak met ze over de betekenis van design, en het designerschap dat ze nu te wachten staat.
ALEXANDROS KOTOULAS UIT GRIEKENLAND
“Ruimtes zijn te echt geworden,” vindt Alexandros Kotoulas. “Er wordt weinig aan de verbeelding overgelaten.” Hij probeert ruimtes persoonlijk en intiem te maken, bijvoorbeeld met knuffelbare stoffen zakken gevuld met zaden. Aan het plafond hangt een rustig bewegend, gekleurd object dat hij gemaakt heeft. “Om dagdromen mee te stimuleren.”
Wat is design?
Oei, dat is een grote vraag. Ik kan dat echt niet zeggen, het is geen uitgemaakte zaak. Bovendien is het woord zo vaak gebruikt, dat het zijn betekenis heeft verloren.
Wat betekent het om designer te zijn?
Problemen oplossen, betere levensomstandigheden creëren. Zelf ben ik vooral geïnteresseerd in kleuren en esthetiek. Ik denk dat die twee vandaag de dag een beetje missen in de wereld van het interieurontwerp.
EMMA LUCEK UIT POLEN
Emma heeft een langwerpige strook uit de stadsplattegrond van Parijs gesneden, vanaf de Place de la Bastille tot aan het Louvre. Ze vraagt zich af hoe relevant monumenten nog zijn en ze heeft het monument dat op dat plein staat, de Colonne de Juillet, in 36 plakken gesneden. “Elke plak vertelt een verhaal,” zegt ze. Ze heeft de theatrale dimensie van protesten en monumenten bestudeerd, en er een scriptie in de vorm van een theatertekst over geschreven.
Hoi, Emma. Wat is design?
Wow, dat is een maniakaal interessante benadering. Het concept ‘design’ staat onder studenten van de Design Academy vaak ter discussie. Ik ben geen productontwerper, maar onderzoeker. Daarmee ben ik een beetje een outsider. De breedste definitie van design is denk ik: intentie. Wat de discipline ook is, achter alles wat ontworpen wordt zit een intentie, een idee.
Wat betekent het om designer te zijn?
Daar heb ik veel over nagedacht, want ik voelde me lange tijd geen designer. Het is net als met poëzie, denk ik. Wanneer ben je een dichter? Als je dat zelf zegt, of wanneer de buitenwereld een poëtische kwaliteit in je woorden ontdekt? Ik denk niet dat je dat zelf kunt bepalen. Zelf voel ik me nog steeds niet echt een designer. Ik ben vooral geïnteresseerd in architectuur en landschap.
RICK VEUGEN UIT NEDERLAND
Rick Veugen is beeldend kunstenaar en heeft helemaal geen Design Academie gedaan, vertelt hij. Sinds december vorig jaar bouwde hij samen met Bart Joachim van Uden aan een kathedraal van klei, ijzerdraad en satéprikkers. Het is de Notre Dame uit de Franse stad Reims, op een schaal van 1:100. Toen de docenten van Bart daar vier weken voor zijn afstuderen achter kwamen, hebben ze direct besloten dat de kerk ook tentoongesteld moest worden bij de Graduation Show.
Wat is design?
Eerst dacht ik altijd dat beeldende kunst twee stappen voorloopt op design. Maar nu denk ik: beeldende kunst scheurt met 130 kilometer per uur recht vooruit, terwijl design dan al lang een of twee afslagen heeft genomen om na te denken over toepassingen. Design dient het dagelijks leven. Waar de kunst soms een middelvinger kan opsteken, zoekt design naar samenwerkingen en oplossingen.
Wat betekent het om designer te zijn?
Designers hebben in het verleden veel te veel zichzelf gediend. De tijd van wereldsterren à la Philippe Starck is echt voorbij. Wij moeten dienen, ons dienstbaar opstellen. Als je beroemd wil worden moet je maar gitaar gaan spelen.
TAMARA ORJOLA UIT LETLAND
Naaldbomen zijn ’s werelds grootste bron van hout, maar met de naalden zelf wordt weinig gedaan. Tamara Orjola heeft onderzocht wat we met die naalden kunnen doen en kwam erachter dat we er van alles mee kunnen maken, bijvoorbeeld stoffen, papier, krukjes en welriekende oliën.
Wat is design?
Design is toegepast. Het is een proces van een idee van een ontwerper naar een product voor een gebruiker. Dat proces bestaat uit allerlei onmeetbare aspecten. Design leidt overigens niet per se naar een tastbaar product, het kan ook advies zijn, of iets anders.
Wat betekent het om een designer te zijn?
Dat betekent dat je zorgt voor anderen en voor de wereld. Je maakt de wereld een stukje beter, of iemand een beetje gelukkiger. Dat kan lokaal of globaal gebeuren. Je kunt van waarde zijn, iets bijdragen. Dat maakt het voor mij interessant om designer te zijn.
EMMA VERHOEVEN UIT NEDERLAND
Zelf noemt ze het een ironische reactie op de vakantiecultuur, maar het is bloedserieus. Emma Verhoeven ging naar de Vakantiebeurs, keek rond, sprak met mensen en vond het geheel zó oppervlakkig dat ze er iets mee wilde. Ze ontwikkelde een fictief reisbureau waarmee je in drie kliks een wereldreis kunt bestellen. Je krijgt dan een pakket thuisgestuurd met een VR-bril, twee zandzakken om je blote voeten in te zetten en een pakje kokosmelk. “Want dat willen de mensen toch: passief alle must-sees bekijken, maar wel in hun comfortzone.”
Emma, wat is design?
Ik heb dan wel de Design Academy gedaan, maar ik voel me geen typische designer. Niet alles hier op de Graduation Show spreekt me aan, eerlijk gezegd. Ik denk dat de term ‘design’ veel te breed is – alles is design. Voor mij is design: opnieuw naar dingen kijken, nadenken, verbanden leggen, naar ongebruikelijke plekken gaan. De ‘designwereld’ kan best een bubbel zijn. Ik wil daaruit breken.
Wat betekent het om een designer te zijn?
Dat ben ik nog aan het uitvogelen. Ik vind het leuk om – echt een cliché trouwens, vreselijk! – mensen aan het denken te zetten. Verder is spel en experiment belangrijk als designer. Je begint met een fascinatie, vandaar ga je iets onderzoeken, dan kom je met ideeën en uiteindelijk misschien met een product, maar dat hoeft niet.
DANNY STIRN UIT LUXEMBURG
“Het is toch raar dat de vagina in onze gepornoficeerde wereld nog steeds een taboe is?” vraagt Danny Stirn zich hardop af. Hij animeerde een videoclip in sinistere neonkleuren voor de song Ich liebe meine Vagina, van de Duitse elektropunkband Grausame Töchter. Dit is die clip:
Wat is design?
Ik hou van design als kunstvorm, en zoek altijd een combinatie tussen ontwerp en kunst. Voor mij gaat het om entertainment. Ik wil het leven wat plezieriger maken door mooie dingen te maken.
Wat betekent het om designer te zijn?
Ik noem mezelf ‘visual designer’, maar ik vind het prima als mensen me visual artist of kunstenaar noemen. Als designer creëer je de wereld. Zelf maak ik vooral fictie, ik hou van fictie. Je mag me een dromer noemen. Ik wil mensen in staat stellen om te ontsnappen aan hun eigen realiteit.
TESS JANSE UIT NEDERLAND
Tess Janse heeft een communicatie-applicatie gemaakt voor ouderen die thuiszorg nodig hebben, of naar een verpleeghuis gaan. Met een Interlude-account kunnen zij, samen met familie of vrienden, gemakkelijk en gestructureerd videootjes over zichzelf en hun dagelijkse gewoontes uploaden, waarmee hun toekomstige verzorgers hen alvast leren kennen. In de app komen alle pertinente vragen aan bod. De oudere bezoekers op de Graduation Show vinden het interessant. “Den Haag doet niets,” zegt een oudere mevrouw. “Die zijn het allemaal alleen maar met elkaar eens de hele tijd.”
Tess, wat is design volgens jou?
Design is overal om ons heen. Het woord ‘design’ klinkt misschien verheven, maar dat is het niet. Alles is ontworpen: de pen waarmee jij dit nu opschrijft, je boekje, alles. Ook wat ik hier doe: de video is ontworpen, de app, de technologie achter de app.
Wat betekent het om designer te zijn?
Oef… Voor mij was het een logische stap na de middelbare school. Ik wilde dit echt heel graag. Design is toegepast, en geen kunst. Ik vind het belangrijk dat anderen er iets aan hebben. Je doet dit niet voor jezelf. En ik vind het belangrijk dat wat je maakt begrijpelijk is. Ik denk niet dat we zonder ontwerpers kunnen. Iedereen heeft wel iets van een ontwerper in zich. Designers maken daar gewoon hun werk van.
SANNE GELISSEN UIT NEDERLAND
Stel je voor: je woont samen, jij wil lezen maar je vriend of vriendin wil muziek luisteren. Wat doe je dan? Het antwoord van Sanne Gelissen is Sound Scene, een gerichte luidspreker die de geluidsgolven in een rechte strook vooruit schiet.
Wat is design?
Ik vind dat ook moeilijk om te benoemen. Ik noem mezelf ook eerder vormgever dan designer. Design is een heel vaag woord.
Wat betekent het om een designer te zijn?
Designers zijn de eersten die zeggen dat dingen best weleens anders zouden kunnen. Nog steeds vaag hè? Niet vaag? Oké! Nou, ik heb hier lang genoeg over nagedacht, want ik vraag me dit al heel lang af. Uiteindelijk zijn we mensen van vlees en bloed in een wereld waar we vorm aan moeten geven.
CONCLUSIE
Ooit werkte ik een blauwe maandag bij een boekhandel, in de broodjeshoek. Ik onderhield de website en deed alsof dat moeilijk was, maar ik zat vooral op internet te surfen. Toen mijn contract niet verlengd werd moest ik huilen, ik was een gevoelige jongen van veertien. Bij mijn vertrek kreeg ik een porseleinen kopje in de vorm van een verfrommeld plastic bekertje. “Dat is design,” zei mijn werkgeefster, op een toon alsof ze me het sleutelbeen van Jezus zelf gaf.
Vandaag heb ik gezien dat design veel meer is. Al is het niet zo duidelijk wát dat nou precies is. Sommige afgestudeerde designers weten het na vier jaar nog steeds niet. Wat wel duidelijk is, is dat de betekenis ervan zelfs binnen de Design Academy ter discussie staat. Dat is goed, kritisch kijken naar de eigen concepten is een teken van zelfbewustzijn en intelligentie.
Wat me vooral is bijgebleven is het idee dat designers de mensheid dienen. Dat ze er zijn om de wereld beter en aangenamer te maken, en voor anderen te zorgen. Dat maakt me blij: hoe meer designers, hoe beter.
Geschreven voor The Creators Project