Cafeïnebaarzen, OV-konijnen en knieldingo’s – vanaf vandaag lees je er alles over in het boek Toevalsdieren van Frank van Roessel en Mara van Vlijmen. Frank is muzikant, marketeer en conceptontwikkelaar, Mara is acteur en theatermaker van De Warme Winkel. Samen hebben ze twee kinderen, en ontelbaar veel toevalsdieren. Ik sprak Mara over dit wonderlijke fenomeen, in boekvorm uitgegeven door Uitgeverij De Harmonie.
Ha Mara, wat is een toevalsdier?
Mara van Vlijmen: Een toevalsdier is een dier dat je toevallig ziet, zonder dat je erop voorbereid was.
Oké. Kun je een voorbeeld geven?
Gisteren liep ik op Amsterdam Centraal de trap op richting perron 5b. Ik was verzonken in gedachten, het was ’s ochtends vroeg. Opeens stond ik oog in oog met een kauwgomvlek in de vorm van een vogeltje. Ik bleef even midden op de trap stilstaan, wat niet handig was in de spits. Dat vogeltje was een duidelijk voorbeeld van een toevalsdier.
Ben jij als je op straat loopt constant op zoek naar toevalsdieren?
Eigenlijk wel ja. Dat vind ik er het leuke aan. Ik zag mijn eerste toevalsdier drie jaar geleden, daarvoor had ik nog nooit een toevalsdier gezien. Ik was toen 35, dus ik heb 35 jaar zonder toevalsdieren geleefd. Als je eenmaal je eerste toevalsdier hebt gezien, word je er steeds beter in. Bij mij zit er nog steeds een stijgende lijn in. Hoe meer toevalsdieren je hebt gezien, hoe meer je er gaat zien. Je kijkt anders naar de wereld.
Hoeveel toevalsdieren zie je per dag?
Dat wisselt sterk. Soms zie ik er vier op een dag, en soms vier dagen geen.
Neem me eens mee naar het moment waarop je je eerste toevalsdier zag.
Ik ging naar de wc in onze flat. We woonden toen nog in Amsterdam Osdorp. Vlak voor de wc, in het halletje, lag op het laminaat een verfrommeld kassabonnetje. Dat was een eend, de Pensionado-eend. Die zit ook in onze encyclopedie.
Het is een fraai exemplaar, alles erop en eraan.
Heel verfijnd, met al die kleine lijntjes en sierletters.
Wat heb je gedaan toen je die eend zag?
Ik heb uit vrolijkheid en enthousiasme mijn camera gepakt. Daarna heb ik samen met Frank de term ’toevalsdier’ bedacht. We begonnen daarna steeds meer toevalsdieren te zien. Frank kwam met het idee om er een facebookpagina van te maken. We waren verrast dat mensen ons meteen vonden, reageerden en zelf toevalsdieren instuurden.
Er ontstond een gemeenschap van toevalsbiologen.
Blijkbaar leefde het al enorm, zonder dat de wereld het echt wist.
Wat is je lievelingstoevalsdier?
Een van mijn lievelings is toch wel de stokrat. Dat zijn heel hechte, sociale groepsdiertjes, waarvan de helft met een zware genetische afwijking wordt geboren. Die zijn misvormd en zwakzinnig. Daar gaan de andere stokratjes goed mee om. Ze verzorgen en beschermen ze, en als ze worden bedreigd gaan ze om en om staan, een misvormde en een gezonde, schouder aan misvormde schouder, en richten ze zich hoog op om de groep te beschermen. Ze zullen altijd voor de zwakkere stokratjes opkomen. Dat vind ik mooi.
Hoe komen jullie aan zoveel kennis van het toevalsdierenrijk?
Frank en ik zijn dierenfans. We hebben veel encyclopedieën in de kast staan, zoals De encyclopedie van Nederlandse zweefvliegen. Er zijn in Nederland alleen al 328 zweefvliegsoorten. Dat is een vrij specifiek boekwerk, en wij vinden het leuk om dat door te bladeren. We hadden dus al enthousiasme voor dieren. De toevalsdierenkennis, daarvoor moet je gewoon openstaan, net zoals je ervoor open moet staan om toevalsdieren te zien.
Hoe kun je daarvoor openstaan?
Mensen moeten teruggaan naar het kinderlijke plezier van in een weilandje liggen, naar de wolken kijken en daar vormen in zien. Ik denk dat bijna iedereen dat weleens gedaan heeft. Als je dat gevoel te pakken hebt, moet je opstaan, gaan lopen, en om je heen kijken.
Zijn er ook gevaarlijke toevalsdieren waar mensen voor moeten oppassen?
Zeker, bijvoorbeeld de wilde terriër. Die heeft aaibaarheidsfactor nul en het is een heel humorloos beest, maar met een verschrikkelijk goed uithoudingsvermogen, zodat ze zelfs leeuwen de baas zijn, terwijl ze veel kleiner zijn. Het is een chagrijnig en star beest. Hij ziet eruit als een lief hondje, maar het is het tegenovergestelde. Door de lokale bevolking wordt hij ook wel de lokotoekoekoe genoemd, wat ‘piranha der savanne’ betekent. Dat zegt eigenlijk alles.
Als mensen een toevalsdier tegenkomen, wat kunnen ze dan doen?
Snel een foto maken, het liefst meerdere, en die insturen naar de facebookpagina van toevalsdieren. Als je dat leuk vindt dan wordt ie gedeeld en dan kunnen meer mensen ervan genieten. Omdat het nog zo’n jonge tak van de biologie is, heb je een grote kans dat je een nieuwe soort ontdekt. Zo kun je iets bijdragen aan de wetenschap. Dat, en ervan genieten.
Dankjewel!
Ik schreef dit voor Creators, zie hier.