‘Moeten studenten zich echt identificeren, hun eigen identiteit vaststellen’, schreef Dick Sluis in een e-mail aan het taalloket van de Volkskrant, ‘of is het beter als ze zich legitimeren?’ Identificeren lijkt hem ‘eerder een taak van de universiteit. Wellicht kunnen ze zich wel legitimeren.’ Sluis mailde naar aanleiding van het nieuws dat universiteitsbesturen niet meer zullen onderhandelen met protesterende studenten die anoniem wensen te blijven.
Hoe verschillen deze twee wederkerende werkwoorden? ‘Zich identificeren’ definieert Van Dale als ‘zijn identiteit bewijzen, bv. met een paspoort’ (en dus niet vaststellen, zoals Sluis beweert). ‘Zich legitimeren’ is ‘bewijzen dat je de persoon bent die je zegt te zijn’. Van Dale geeft met twee boven elkaar geschreven tildes (≈) aan dat de twee werkwoorden ongeveer hetzelfde betekenen. Toch is er een subtiel verschil.
De uitleg van de Taalunie laat te wensen over. Om het verschil tussen ‘zich legitimeren’ en ‘zich identificeren’ te verduidelijken, verwijst de pagina naar twee vormen van ‘identificeren’ die iets anders betekenen, namelijk ‘identificeren’ (zonder ‘zich’, bijvoorbeeld ‘het identificeren van stoffelijke resten’) en ‘zich identificeren met’ (bijvoorbeeld ‘zich identificeren met Napoleon).
Nogal wiedes dat die twee verschillen van ‘zich legitimeren’. Zonder ‘zich’ heeft ‘legitimeren’ anderzijds ook andere betekenissen: wettigen, rechtvaardigen et cetera. Het gaat hier om de wederkerende varianten.
Op de pagina van Onze Taal over de woorden ‘identificatieplicht’ en ‘legitimatieplicht’ wordt het verschil in betekenis beter geïdentificeerd. In een notendop komt het erop neer dat ‘zich identificeren’ een antwoord is op de vraag ‘wie is deze persoon?’, terwijl ‘zich legitimeren’ antwoord geeft op de vraag ‘is deze persoon wie hij/zij zegt te zijn?’ Bijvoorbeeld: iemand die een pakket afhaalt bij een afhaalpunt moet zich legitimeren, bewijzen dat hij de persoon is aan wie het pakket is geadresseerd. Zich identificeren middels een ID-bewijs is een manier om zich te legitimeren. De Taalunie schrijft daar enigszins cryptisch over: ‘Bij legitimeren gaat het er dan ook niet zozeer om wie de desbetreffende persoon is, maar meer om wat hij is.’
In de onlinekop van het stuk over protesterende studenten stond dat het ging om anonieme studenten. De rector magnificus van de UvA zei dat een deel van de studenten met wie hij om de tafel was gegaan ‘zich weigerde te identificeren en verborgen bleef achter gezichtsbedekkende kleding’.
Zulke studenten moeten zich voortaan – in tegenstelling tot wat Dick Sluis beweert – dus wel degelijk eerst identificeren: hun naam vertellen en hun gezicht onthullen. Daarna zullen zij zich waarschijnlijk ook moeten legitimeren (bewijzen dat ze staan ingeschreven bij de onderwijsinstelling). Al kan de universiteit dat na identificatie waarschijnlijk ook zelf checken.
Geschreven voor de Volkskrant