in Taal

Van ‘rode knop’ tot ‘nucleaire winter’: zo spreekt men over de dreigende kernoorlog

Mocht je nog carrière willen maken, wees er snel bij, want Poetin dreigt opnieuw met de bom. Het is geen bluf, zegt hij, wat waarschijnlijk betekent dat het bluf is. Want kernoorlog, zou het? Het levert in elk geval een explosie aan nieuws op, waarin bijzondere termen als paddestoelen uit de grond schieten. Welke woorden vallen op?

Het dreigen met kernbommen was in de Koude Oorlog (1947-1991) dagelijkse kost. De onlangs overleden Gorbatsjov doorbrak dat patroon, die ‘tango die Oost en West dansten met de dood’, zoals Arie Elshout het omschreef. Ruslandkenner Helga Salemon noemde de huidige strijd tussen Rusland en de Navo onlangs een Lauwe Oorlog, in navolging van onze correspondent Bert Lanting in 2014. Koud en lauw, want niet heet, oftewel: oorlog zonder dat er op elkaar geschoten wordt.

Kernoorlog – in deze krant kwam dat woord dit jaar tot nu toe in 31 artikelen voor, tegenover 10 vorig jaar en slechts 2 in 2020. Het is slechts een van meerdere doemscenario’s voor de mensheid. De wetenschapsredactie zette de eindtijdkandidaten op een rij, van ecologisch verval tot ‘gewoon’ evolutie. De mens redt zich wel, zegt filosoof Ralf Bodelier in dat stuk, tenzij Poetin ‘in een gekke bui toch op die knop’ drukt.

Het idee van een rode knop spreekt tot de verbeelding, de videoclip van De bom van Doe Maar eindigt er bijvoorbeeld mee, maar in werkelijkheid is het ingewikkelder om een kernkop af te vuren. Joe Biden moet eerst de nuclear football openen, een leren tas met daarin een serie veiligheidscodes die om de paar dagen ververst wordt. Ook draagt hij een pasje bij zich met een identificatiecode, genaamd the biscuit. Aan het doorgeven van al die cijferreeksen zal de 79-jarige opperbevelhebber nog een zware kluif hebben. En ook de minister van Defensie moet zijn goedkeuring verlenen voor een kernaanval. Hoe het in Rusland is geregeld, is onduidelijk, al heeft ook Poetin toestemming nodig van de militaire top, volgens militair historicus Christ Klep.

Wat de wereldmachten er in de Koude Oorlog van weerhield hun kernwapens te gebruiken, was wederzijds gegarandeerde vernietiging, bekend als de Mad-doctrine (‘Mutually assured destruction’; mad betekent ook ‘krankjorum’). Zolang beide partijen met elkaar in evenwicht waren, genoot West-Europa bescherming van een zogenoemde atoomparaplu.

Mocht die paraplu anno 2022 niet opgaan, dan zullen de gevolgen van een atoomoorlog desastreus zijn. Miljoenen doden en gewonden, enorme wolken neerdwarrelende radioactieve restproducten (fall-out), en zo veel rookontwikkeling dat we in een nucleaire winter terechtkomen: een langdurig gebrek aan zonlicht zal de temperatuur onverkwikkelijk doen dalen.

Het kan ook bij één bom blijven, bijvoorbeeld een dial-a-yield-kernwapen, waarbij de kracht (yield) kan worden ingesteld door aan een spreekwoordelijke knop te draaien (to dial). Zo’n tactisch kernwapen heeft als ondergrens 300 ton TNT-equivalenten, ‘vergelijkbaar met de havenexplosie die in 2020 in Beiroet ruim tweehonderd personen het leven kostte’, aldus Maarten Keulemans. TNT-equivalent is een een­heid waar­in de ener­gie die vrij­komt bij een kernex­plo­sie wordt uit­ge­drukt.

En als de bom valt, dan lig ik in mijn nette pak, diploma’s en mijn cheques op zak, mijn polis en – vooral – mijn woordenschat, aaoei.

Geschreven voor de Volkskrant, zie hier.